Autisme werkt: en in de kunst?
In 2019 is het thema van de autismeweek “Autisme werkt”. Diversiteit op de werkvloer en kansen op de arbeidsmarkt van mensen met autisme worden steeds vaker benadrukt. Vaak worden dan kwaliteiten uitgelicht die werkgevers graag willen zien, zoals oprechtheid, oog voor detail, resultaatgerichtheid, perfectionistisch, loyaliteit, analytisch vermogen, en langdurige concentratie. De trend bij ASS is om meer te richten op de dingen die goed gaan, zonder de dingen die minder goed gaan uit het oog te verliezen. Maar hoe werkt dat in de kunst?
Enerzijds is de trend om zaken die goed gaan te benadrukken hartstikke positief, want het draagt bij aan een ‘autismevriendelijke maatschappij’ waarin kansen zijn voor mensen met ASS. Anderzijds is niet helemaal duidelijk hoe bijvoorbeeld kunstenaars of zelfstandig ondernemers met ASS, gebaat zijn bij de nadruk op deze positieve kwaliteiten. Ten eerste blijft de diagnose bij hen vaak op de achtergrond, ten tweede leiden die eigenschappen voor kunstenaars en zelfstandig ondernemers niet perse tot werk, ten derde zijn het in deze praktijken niet altijd die vaardigheden waar mensen echt baat bij hebben en die tot resultaat leiden. Als laatste, wordt de nadruk hier misschien ten onrechte te sterk gelegd op de economische productiviteit van mensen met ASS. Niet alles dat bijdraagt aan de maatschappij, laat zich in monetaire waarde uitdrukken.
ASS en kunstenaarschap
Het kunstenaarschap en ondernemerschap (die ook nog eens steeds meer samen lijken te vallen) bevatten een hoge mate van onzekerheid, vereisen dat men om kan gaan met veranderende omstandigheden, en omvatten een hoge mate van communicatie en sociale vaardigheden naast de centrale werkzaamheden. Dat zijn geen zaken waar mensen met ASS, als we uitgaan van de welomschreven problematiek, gemakkelijk mee om kunnen gaan. Hoe moet autisme werken in de kunst?
Autisme hoeft geen obstakel te zijn om als kunstenaar en als zelfstandig ondernemer te functioneren. Het is misschien wel belangrijk om met de omstandigheden rekening te houden die je als persoon zwaar vallen. Vaak is het mogelijk om aanpassingen te maken, waardoor zulke zaken makkelijker gaan: iemand om de post mee door te nemen en regelzaken mee op orde te krijgen, iemand om een planning voor een project mee te maken, of iemand die helpt met het verbeteren van je artist statement voor een expositie. Wat de kunstpraktijk nog lastiger maakt, is dat de kunstenaar (met of zonder ASS) unieke en persoonlijke doelen stelt. Inhoudelijk heb je die vrijheid, als kunstenaar en als ondernemer, ook nodig.
Talent en ASS
Ik zou hier eigenschappen van ASS kunnen benadrukken, die een kunstenaar en ondernemer goed uitkomen. Denk bijvoorbeeld aan de verregaande ontwikkeling op het gebied van preoccupaties, en de vaak in onderzoek besproken hyperfocus, of de mogelijkheid om vanuit een ander perspectief, een andere context waar te nemen. Hoewel het eigenschappen zijn die een kunstenaar goed kan gebruiken, zijn ze niet noodzakelijk. Het zijn talenten die een persoon ontwikkelt als kunstenaar, in het licht van een specifiek, subjectief doel. Het gaat dus enerzijds om aanpassingen treffen voor problemen, maar anderzijds gaat het veel sterker om de ontwikkeling van talenten en vaardigheden.
Waarom ik de vergelijking tussen eigenschappen van de kunstenaar (of ondernemer) en eigenschappen van autisme niet wil maken, is omdat ik denk dat de nadruk moet liggen op de persoon: een persoon ontwikkelt zijn talenten, vaardigheden, en fascinaties, leert omgaan met zijn obstakels, beperkingen, en frustraties. En dan hebben we het vaak over unieke combinaties, waar wel goede voorbeelden, maar geen duidelijke regels van zijn die we kunnen volgen. Daarnaast, als autisme werkt in de kunst, dan meten we dit niet af aan het succes op de werkvloer, de monetaire waarde van de kunstwerken, of de kwantiteit van exposities.
Autisme werkt in de kunst en dan wel volgens de intrinsieke motivatie van de persoon: de toewijding aan het creatieve proces. Om kunst te maken worden obstakels overwonnen, worden aanpassingen gemaakt voor lastige omstandigheden en worden frustraties verdragen.
Lees hier meer over de Autismeweek 2019.
Hier vind je meer informatie over werken met autisme.
Filosoof, kunstenaar en schrijver. Geïnteresseerd in kunst, wetenschap en gezondheidszorg en altijd op onderzoek uit. Voor het blog van AKM KunstMaat schrijf ik over interessante onderwerpen voor studenten in het kunstonderwijs. Ik heb een een grijs met witte kat en hou van avondwandelingen.