ASS bij vrouwen en meisjes
In de DSM-V, het statistisch en diagnostisch handboek voor psychische aandoeningen, worden problemen binnen de Autistische Spectrum Stoornis ondergebracht in twee domeinen: beperkingen in de sociale interactie en communicatie en beperkingen op het gebied van repetitief gedrag, interesses en activiteiten. ASS wordt ongeveer vier keer vaker gediagnosticeerd bij mannen dan bij vrouwen. Het overgrote deel van het wetenschappelijk onderzoek is echter gebaseerd op ASS bij mannen. In een aantal artikelen bespreekt psychologe Annelies Spek recent onderzoek dat aantoont dat ASS zich bij vrouwen anders uit dan bij mannen.
Minder opvallend, meer compensatie
Uit onderzoek blijkt dat vrouwen met ASS in het dagelijks leven effectief compenseren voor hun beperkingen, waardoor deze in eerste instantie minder op lijken te vallen. Om die reden vermoedt Annelies Spek dat ASS bij vrouwen vaker voorkomt dan voorheen werd gedacht. De verhouding zou 2:1 kunnen zijn. Kenmerkend voor ASS, waaronder de eerdere diagnoses zoals het syndroom van Asperger en PDD-NOS zijn opgenomen, zijn beperkingen in de sociale interactie en stereotiepe patronen in interesses en activiteiten. Op het gebied van interactie ontwikkelen veel vrouwen met ASS al op jonge leeftijd compensatiemechanismen, waardoor ze minder last ervaren van de beperkingen en deze minder opvallen in de omgang. Ook ligt in de opvoeding van meisjes vaak een sterkere nadruk op sociale aspecten, waardoor zij zich op dit gebied sterker ontwikkelen dan jongens. De stereotiepe patronen vallen minder op, omdat het vaak gaat om interesses en activiteiten die we maatschappelijk gezien passend vinden bij vrouwen. Omdat de fascinaties minder afwijkend zijn van de algemene norm, komen deze minder ‘autistisch’ over.
Veel vrouwen met ASS functioneren ogenschijnlijk goed, hoewel zij wel problemen en beperkingen ervaren. Ze vinden manieren om beter contact te maken en om te gaan met onduidelijkheden in de interpretatie van sociale situaties. Maar de strategieën om te compenseren voor de problemen met interactie en communicatie, kosten veel energie en kunnen het plezier ontnemen aan het sociaal contact. Klachten als angst en somberheid, waar veel vrouwen met ASS mee worstelen, spelen wel een rol in de ervaring, maar komen in het gedrag niet altijd tot uiting.
Sensorische overprikkeling
Opvallend is dat vrouwen met ASS regelmatig aangeven lijden te ervaren op het gebied van over- en onder sensitiviteit. De sensorische gevoeligheid van mensen met ASS kan in sommige gevallen een talent blijken, maar kan op ongewenste momenten leiden tot een overprikkeling. In deze eerdere blogpost bespreken we de ervaring van zintuiglijke overprikkeling. Eenmaal overprikkeld, is het moeilijk om informatie verder te verwerken. Daarna is vaak een herstelperiode nodig, waarin de sensitiviteit juist sterk verminderd is.
Te vaak onopgemerkt
Veel van de problemen die vrouwen met ASS ervaren kunnen lange tijd onder de oppervlakte een rol spelen, omdat ervoor gecompenseerd wordt. Vanuit de definitie van de DSM-V zijn de kenmerken minder opvallend en wordt ASS bij vrouwen daarom minder gemakkelijk opgemerkt. Klachten als angst, somberheid en overprikkeling hoeven zich niet direct in gedrag te uiten en blijven zodoende onopgemerkt en blijven gemakkelijk onbenoemd. Dit betekent ook dat vrouwen met deze klachten het risico lopen genegeerd te worden (en om zelf de problemen te negeren) en dat de problemen lange tijd blijven sluimeren, zonder dat er aan het psychisch lijden wordt beantwoord.
Bronnen
- Annelies Spek en Ank Goosen, “Autismespectrumstoornissen bij meisjes en vrouwen”, Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme, 2013, 62–67. Zie: http://www.anneliesspek.nl/WTA%20ASS%20bij%20meisjes%20en%20vrouwen.pdf
- Annelies Spek, “Autismespectrumstoornis bij meisjes en vrouwen”, Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 2013, 1–6. Zie: http://www.anneliesspek.nl/ASS%20bij%20vrouwen%20tijdschr%20geneeskunde.pdf
Filosoof, kunstenaar en schrijver. Geïnteresseerd in kunst, wetenschap en gezondheidszorg en altijd op onderzoek uit. Voor het blog van AKM KunstMaat schrijf ik over interessante onderwerpen voor studenten in het kunstonderwijs. Ik heb een een grijs met witte kat en hou van avondwandelingen.
Beste mensen van Atelier Kunstmaat,
Mag ik vragen hoe verre ADHD/ADD en ASS bij vrouwen en meisjes voorkomt? Of waarom vrouwen met ASS een bepaalde ongerepte energie kunnen hebben en daardoor als ADHD’er worden gezien, terwijl het ook kan komen door het filteren van prikkels, energie en inspiratie altijd gewoon “aan” staat?
Beste Malu,
Bedankt voor je reactie! Naar algemene schatting komt ASS voor bij 0,6% van de bevolking. De verhouding man-vrouw werd lange tijd geschat op 5:1, wat zou betekenen dat autisme zo’n vijf keer vaker voorkomt bij mannen. Volgens psychologe Annelies Spek is de verhouding eerder 2:1. Uit ander onderzoek blijkt dat AD(H)D vaker voorkomt bij mannen dan bij vrouwen, maar ik weet niet zeker of de verhouding vergelijkbaar is. De laatste jaren is wel meer aandacht voor AD(H)D bij vrouwen en meisjes en voor de overlap tussen ASS en AD(H)D.
Volgens sommige onderzoekers komt AD(H)D inderdaad anders tot uiting bij vrouwen dan bij mannen. Zo blijken vrouwen met AD(H)D vaker dan mannen last te hebben van ‘interne’ symptomen, zoals hyperfocus, een gebrek aan aandacht, of sensorische overprikkeling. Ze worden intern genoemd, omdat de symptomen niet uitgedrukt hoeven te zijn in gedrag. Dat levert hetzelfde risico op als bij vrouwen met ASS: de symptomen worden gemakkelijker over het hoofd gezien. Uit onderzoek blijkt dat ook vrouwen met AD(H)D beter zijn in het compenseren voor de problemen die ze ervaren. Het zou dus ook in dit geval zo kunnen zijn dat AD(H)D bij vrouwen vaker voorkomt dan gedacht.
Om een kort antwoord te geven op je vraag: ik denk dat er een overlap is tussen ASS en AD(H)D. Dat is waarschijnlijk zowel bij mannen als bij vrouwen. In deze eerdere blogpost bespreek ik de mogelijke overlap tussen ASS en AD(H)D en waarom we niet te sterk vast moeten houden aan een diagnostisch label. Uit onderzoek blijkt dat zowel in de uiting, als in de neurologie een overlap is tussen ASS en AD(H)D. Die overlap zien we, zoals jij al schrijft, op het gebied van energie, aandacht en waarneming. Dat kan zich bij ieder individu anders uiten.